Op dinsdag 17 september 2024 kreeg het consortium in het TKI project Straatwater Filtratie voor Infiltratie (SFVI) de kans om met elkaar meer te leren over bestaande straatwater (in)filtratie ontwerpen. In de prachtige Villa Klein Heumen in Nijmegen, waar het straatwater bij slecht weer ongetwijfeld rijkelijk over het voorplein zal stromen, werd samen met online deelnemers gesproken over welke bestaande ontwerpen voor regenwater filtratie en infiltratie wel goed werken en welke ontwerpen niet, en wat de kern-eigenschappen van succesvolle (in)filtratievoorzieningen dan zijn. Na de uitgebreidere presentaties van Floris Boogaard (Hanze) en Wilrik Kok (Field Factors), werden kennis en ervaringen gedeeld door Daan Los (Rockwool), Joris Voeten (namens Permavoid), Erik Laurentzen (gemeente Arnhem), Sydney Stax (gemeente Nijmegen), Gijsbert Cirkel (KWR) en Myrthe van Venetie (gemeente Hilversum). 

Consortiumleden van TKI project SFVI blijken veel te kunnen vertellen over wat er bij de inzameling, (voor)zuivering en infiltratie van straatwater allemaal misgaat, zoals foutieve aansluitingen en gebrekkig beheer. Maar verzuchtend concluderen dat we het regenwater dan maar gewoon weer allemaal in één rioolbuis moeten laten stromen, zal ons niet snel gebeuren. We zien ook de voordelen van afkoppelen: minder overstortingen (minder vuilwater in oppervlaktewater), een groter rendement van RWZI’s, meer grondwateraanvulling en minder last van droogte in de stad. Natuurlijk hebben nieuwe systemen kinderziektes, maar er is een zekere leercurve nodig om de voorzieningen uiteindelijk goed te laten functioneren en te laten landen in de praktijk van het dagelijks beheer. Tijdens de workshop hebben we alle geleerde lessen aan elkaar gepresenteerd om tot aanbevelingen voor een SFVI filterontwerp te komen.

Allereerst kan er gekeken worden naar een tactische plaatsing van de filter. Zuiver zo dicht mogelijk bij de bron, zodat de belasting op de decentrale zuiveringsvoorziening zo laag mogelijk is. Nature-based solutions met fytotechnologie en bioremediatie zoals wadi’s en helofytenfilters zijn over het algemeen het meest wenselijk omdat het milieuvriendelijk, onderhoudsvriendelijk en effectief is, maar afhankelijk van lokale verontreinigingsbronnen blijft het maatwerk. Een combinatie van zuiveringstechnieken (treatment trains) heeft het hoogste zuiveringsrendement. Reinig geen voorzieningen die nog niet vervuild zijn, omdat uit praktijkonderzoek aan IT riolen in Nijmegen blijkt dat de infiltratiecapaciteit daarvan kan afnemen. Het beste is om waar mogelijk een voorzuivering (bv in kolken) te maken, zodat reiniging van buizen zo min mogelijk nodig is. En bij filterproblemen dient het hele systeem onderzocht te worden, niet alleen een deel van de voorziening, want soms heeft het zuiveringsdefect een oorzaak elders, zoals een te hoge vuillast de afwatering in, een te groot oppervlak op het systeem afgewaterd of een vervuilde (of ontbrekende) voorzuivering die te veel deeltjes doorlaat. .

Voor goed functioneren van een filter dient er (idealiter na voorzuivering) voldoende filteroppervlakte aanwezig te zijn, afgestemd op de waterkwaliteit en kwantiteit van het straatwater. Ook moet zorgvuldig beheer en onderhoud mogelijk zijn. Geotextiel is bijvoorbeeld een goedkoop en effectief zuiveringsmateriaal, maar is in bestaande ontwerpen onbereikbaar bij verstopping en daarmee een bottleneck voor de werking van bijna alle (in)filtratievoorzieningen, al bestaat er wel veel variatie in verschillende soorten geotextiel.

Ook moet er op worden gelet dat er direct na aanleg van de voorziening voor revisie (overdracht) wordt gezorgd. Het zou ook goed zijn om een nulmeting uit te voeren, de werking van het systeem te testen de bodem te controleren op werkelijke doorlatendheid en bestaande bodemkwaliteit, om monitoring daarna meer betekenis te kunnen geven. Bij gebruik van biofilters is het pompregime voor aerobe/anaerobe omstandigheden essentieel voor een stabiele waterkwaliteitsverbetering door micro-organismen. Stabilisatie van het systeem kan na ca. 6 maanden worden verwacht.